Жақсы мен жаманның айырмасы

 

Ер жігіт ел-жұртың қаласындай,

Жақсы әйел әмме жұрттың анасындай.

Жақсыға ешкімнің де жаттығы жоқ,

Көреді бәрін де өз баласындай.

Жақсы жігіт сөзінде сақ тұрады,

Қыранның қырдан байқар баласындай,

Жақсы парқы жаманмен бірдей емес,

Жақсы жігіт сеңсең тон жағасындай.

Торғай облысының Аманкелдi ауданында тұратын Айнагүл мен Сақтапберген Кенжеахметовтердiң отбасында жас сәби туып, оған ырым қылып Сейiт деп жазушы атын қойыпты. Сол бала 1994 жылы алғаш мектепте барғанда ата-анасы Сейіт Кенжеахметұлын тойға шақырыпты. Сонда жас Сейiтке былай деп бата беріпті:

Айналайын, аттасым,

Талантың судай қаптасын,

Атағың Абайдай болсын,

Абыройың Абылайдай болсын,

Жүректi болсаң Қабанбай жебесiн,

iлектi болсаң Бөгенбай жебесiн.

Наурызбайдай батыр бол,

Бауыржандай батыл бол,

Жалғыз болсаң алланы есiңе ал,

Жарлы болсаң пайғамбарды есiңе ал,

Азамат бол, арлы бол,

Қатарыңның алды бол,

Бiлiмiңмен әлдi бол!

Халқың болсын тiрегiң,

Берiк болсын бiлегiң,

Қабыл болсын тiлегiң,

Жүз жыл соқсын жүрегiң.

Дос-жараның сүйiнсiн.

Дұшпаның iштей күйiнсiн,

Басыңа бақыт құйылсын!

Әумин!

*****************

Шаңырақ шалқи берсін.

Керегең кеңи берсін.

Осы үйге ән-күй келсін,

Дұшпаның кеми берсін.

Дастарханға береке берсін.

Күнде мереке болсын.

Қастық ойлағандар,

Қабағы ашылмай келеке болсын.

                                         Әумин

****************

 Бес қаруың сайлы болсын,

Жортқан жолың жайлы болсын.

Күнің шығып жарқырап,

Түнің тыныш, айлы болсын.

Ішкенің зәмзәм су боп,

Ұртың толы майлы болсын.

Бір Алла өзі жебесін,

Аруақтар демесін.

Ғайып Ерен, қырық Шелтен,

Тигізсін дәйім себесін.

Нұх пайғамбар алдыңнан,

Теңізде тоссын кемесін.

Алтын күнде алты айлық,

Арымай-талмай жол алғын.

Аман-есен оралғын,

Дәл бүгіндей қол алғын.

 *******

 Бақытты бол, қарағым,

Қара көзім маралым.

Алтыннан болсын тарағың,

Күмістен болсын жарағың.

Қуаныш, күлкің тыйылмай,

Жарқырай берсін қабағың.

Мақтанышы бола біл,

Атаң менен анаңның.

Тілегіңе жете бер,

Оңыңнаң есіп самалың

 ***********

Оралуың тез болсын,

Қасқа жолдың бойында

Қызыр бабам кез болсын.

 Өзің жайлы жат елде

Жылы-жылы сөз болсын.

Көре алмаған дұшпанның,

Екі көзі бөз болсын.

Кетілмесін тұлпарыңның тұяғы,

Қайырылмасын сұңқарыңның қияғы.

Барған жерде құшақ жая қарсы алсын,

Жақсы адамдар, жайсаң жандар зиялы.

Жалпақ елмен, жақсы жермен танысқын,

Алла жебеп, ұшқан құспен жарысқын,

Көңілің шат, ат-көлігің арымай,

Отбасыңмен аман-есен табысқын.

                                               Әумин

***************

Құрдасыңа – қуаныш бол,

Сырласыңа – сынық бол,

Жылағанға жұбаныш бол,

Туысыңа тұнық бол,

Татулыққа  - тамаша бол,

Ықыласқа – иық бол,

Ана алдында аласа бол,

Ар алдында биік бол.

Әумин

****************

 Атаның наласынан сақтасын,

Баланың шаласынан сақтасын,

Ағайынның аласынан сақтасын,

Жамандардың жаласынан сақтасын.

Әумин

****************

Берекеміз қашпасын,

Белімізді ешкім баспасын,

Адал жан болып астасың,

Арыңды күлдей шашпасын.

Бақыт болса бастасың,

Мейманың, сірә, таспасын,

Тірлікте түзу жол тапсаң,

Тәңірім берер басқасын.

Әумин

****************

Әуелі құдай есен ет,

Жиреншедей шешен ет,

Атымтайдай көсем ет,

Лұқпандай береген ет.

Ибраһимнің басын берсін,

Сүлейменнің тақытын берсін.

Қыдыр құсы қонсын басыңа.

Жортқанда жолың болсын,

Жолдасың қыдыр болсын.

Жоғары болсын жұлдызың,

Бақытты болсын ұл-қызың.

Ас иесі байысын,

Бар ойлаған арманың,

Жақсылыққа сайысын.

Әумин

****************

Ағайынға бата

 

Ағайының ала болмасын,

Ақыл-ойы шала болмасын,

Татулығы шырақ болсын,

Табыстары бұлақ болсын.

Бірлігіне біте түспесін,

Тірлігіне түте түспесін.

Жайраңдаумен күліп жүрсін,

Жақсыларды біліп жүрсін.

Әумин

****************

Құдай пейіл тарылтпасын,

Қуаныштан арылтпасын.

Халқым ешбір қамықпасын,

Қасиеті шарықтасын.

Әумин

****************

Ханның тақытын берсін,

Игі жақсының бақытын берсін,

Батырдың жүрегін берсін,

Балуанның білегін берсін,

Бидің әділ төресін берсін,

Кәрінің ақыл-кеңесін берсін,

Шебердің қолын берсін,

Шешеннің жолын берсін,

Ғалымның данасын берсін,

Сабырлының санасын берсін,

Бәйбішенің сабасын берсін,

Ақсақалдың тобасын берсін,

Төренің тектілігін берсін,

Құданың қамқорын берсін,

Қыранның шәулісін берсін,

Тазының құмайын берсін,

Жүйріктің шаңдозын берсін,

Жігіттің жампозын берсін,

Алғанның аруын берсін,

Келіннің тәуірін берсін,

Серінің сәнін берсін,

Салдың әнін берсін,

Байдың дәулетін берсін,

Үйіп-төгіп бәрін берсін.

Әумин

***********

Әуелі құдай оңдасын,

Аруақтарың қолдасын.

Бақыт пен дәулет, бас пен мал,

Басыңа мәңгі орнасын.

Төрт құбылаң сай болсын,

Саған қастық ойлаған

Ғұмырында оңбасын.

Ақылды бол, арлы бол,

Бақытты бол, малды бол,

Қатарыңның алды бол!

Әумин

*************

 Берекеміз қашпасын,

Белімізді ешкім баспасын,

Адал жан болып астасың,

Арыңды күлдей шашпасын.

Бақыт болса бастасың,

Мейманың, сірә, таспасын,

Тірлікте түзу жол тапсаң,

Тәңірім берер басқасын.

Әумин

****************

 Әуелі құдай есен ет,

Жиреншедей шешен ет,

Атымтайдай көсем ет,

Лұқпандай береген ет.

Ибраһимнің басын берсін,

Сүлейменнің тақытын берсін.

Қыдыр құсы қонсын басыңа.

Жортқанда жолың болсын,

Жолдасың қыдыр болсын.

Жоғары болсын жұлдызың,

Бақытты болсын ұл-қызың.

Ас иесі байысын,

Бар ойлаған арманың,

Жақсылыққа сайысын.

Әумин

****************

Дастарханың бай болсын.

Қазан-ошағың май болсын.

Төрт түлігің сай болсын.

Көңілің толып жай болсын.

Ұлың қонып қияға,

Қызың қонып қияға,

Келінің бибі атанып,

Ұлың болсын би аға.

Бергеннен Алла танбасын,

Көбейе берсін мал басың,

Өсе берсін жан басың,

Арманың көкке самғасын.

Досыңнан көңілің қалмасын,

Жағаңнан дұшпан алмасын,

Жолың болып жортқанда,

Жолыңды Қызыр жалғасын.

Әумин

Береке берсін басыңа,

Бақ қонсын басыңа.

Балын татып өмірдің

Жамбылдың жет жасына.

Қуанышпен достарың

Жинала берсін қасыңа.

Қойың қоздап егізден,

Ешкің туып сегізден.

Майдан қолың кетпесін,

Соғымың болып семізден.

Айтып жүрсін қонағың

Таңдайдан кетпей жегізген.

Шалқып жатсын дәулетің,

Тасыған селдей теңізден.

Баянды Алла бақ берсін,

Адалын берсін, ақ берсін.

Атағың кетіп Алашқа,

Астыңа алтын тақ берсін.

Әумин

****************

Бірлік берсін басыңа,

Береке берсін асыңа.

Әумин

****************

Құдай жарылқасын,

Бақ қарасын,

Қыдыр дарысын!

Айдан аман,

жылдан есен қылып,

Үйдегі, түздегі

Мал-басты аман қылсын!

Әумин

****************

Дастарханың майлы,

Көңілің жайлы болсын.

Өміріңе не тілесең,

Тілегің қабыл болсын.

Әумин

****************

 Дастарханыңнан дәм кетпесін,

Көңіліңнен сән кетпесін.

 Әумин

Иә, Құдайым!

Дәулетті бас берсін,

Бақытты ас берсін,

Ұлыстың ұлы күнінде!

Ұлың оңға қонсын,

Қызың қырға қонсын.

Малың өріске толсын,

Дәулетіңді асырсын,

Дұшпаның басылсын.

Менің берген бұл батам –

Ұлыс күнге сақтап жүрген сүр батам.

Мінгендерің, балалар,

Жорға-жорға  тай болсын.

Жорғалатып келгенде

Көптің көңілі жай болсын.

Ай жағыңа қарасаң,

Алтыннан терек ойнасын.

Айыңда келген мейманың,

Соған атын байласын.

Күн жағыңа қарасаң,

Күмістен терек ойнасын,

Күнде келген мейманың

Соған атын байласын.

Таң мезгілі болғанда

Наурыз күні туғанда

Боз торғайдай шуылдап,

Бөденедей пырылдап,

Берекелері құт болып,

Қыдыр келіп дарығай!

Астыр-астыр,

Жұлдыздармен жалғастыр,

Жақсылармен жанастыр,

Жамандардан адастыр.

Әумин

 

***********

Е, патша құдай, есіңе ал!

өзің жарылқасаң, былайғының несі бар?

Е, патша құдай, әуелі өз кәріңнен сақта,

Шайтанның шерінен сақта,

Патшаның кәрінен сақта.

Қадамы қаттыдан сақта,

Қатты төнгеннен  сақта,

Жиылған нудан сақта,

Тасыған судан сақта.

Ұйытқып жанған өрттен сақта,

Ыңыранып жатқан дерттен сақта!

Әумин

*****************

 

Тышқан жылы тыныштық бер,

Сиыр жылы ырыс-құт бер,

Барыс жылы мал-басымды өсір,

Қоян жылы айлы қонысқа көшір.

Қоян жылы жұрттан жылу сұратпа,

Ұлу жылы ұл-қызымды жылатпа,

Жылқы жылы жеткізе гөр мұратқа!

Жылан жылы жұт көріп,

Жырақ кетсе босқан ел:

Жылқы жылы жұрт болып,

Елдің басын қосқан ел.

Ат сабылтып барыссын!

 

Қой жылында қопаңдап,

Ат құйрығын кескен дос,

Мешін жылы мәз болып,

Түйістіріп төс пен төс,

Құда болып табыссын!

 

Тауық жылы шыққан дау –

Ит жылында ел ұйып,

Тойға ұласып жөнелсін.

Доңыз жылы шапқан жау –

Тышқан жылы шөмиіп,

Домаланып ол өлсін!

Жылан жылғы ұрыста

Шейіт болған батырдың

Бесікте қалған баласы

Мүшелге толып жас болсын,

Ағайынға бас болсын.

Әкеге тартып тусын ол,

Әділет жолын қусын ол.

Атына қамшы салсын ол,

Атаның кегін алсын ол!

 

Қоян жылы тақырда

Жесір қалған пақырдың

Жетектеген жалғызы

Мүшелге толып бой жетсін,

Әр қиянға ой кетсін,

Көп боп қорғап тепкіден,

Құтты келін атансын,

Ақсақалдан бата алсын.

Тұрмыс күйі құрулы,

Ел боп өнсін рулы!

******

Ата cөзі дарып мол,

Ақ уызға жарып бол!

Абылайдай алып бол,

Шоқан сынды жарық бол.

Атың шықсын алашқа-ай!

Абайға ұқсап милы бол,

Құрманғазыдай күйлі бол.

Қамын ойлап халқыңның,

Сұлтанмахмұттай сыйлы бол!

Шөжедейін  жыршы бол,

Біржан салдай әнші бол.

Қажымұқандай елдің ері бол,

Ақандайын сері бол.

Әлекеңдей заңғар бол,

Ақандайын абзал бол.

Міржақыптай сырбаз бол,

Мағжандайын маңғаз бол.

Сәкең сынды сұңқар бол,

Тұрар тектес тұлпар бол.

Жамбылдайын дүлдүл бол,

Күләштайын бұлбұл бол,

Қанышқа ұқсап кемел бол.

Бауыржандай батыр бол,

Рақымжандай батыл бол.

Марғұландай шежіре,

Қасымдайын ақын бол.

Бағың жанып,әрдәйым

Жақсыларға жақын бол!

                        Әумин

*********************

Абайдың басын берсін,

Жамбылдың жасын берсін,

Әміренің әнін берсін,

Сәкеннің сәнін берсін,

Құрманғазының күйін берсін,

Шараның биін берсін,

Қажымұқанның қайратын берсін,

Исатайдың айбатын берсін,

Мұхтардың атағын берсін,

Бауыржанның батырлығын берсін!

Әумин

****************

Атаңның иықтысы бол,

Анаңның сүйкімдісі бол.

Халқыңа қадірі асқан

Мәртебесі биік кісі бол.

Айналасын жер тұтқан

Айды батпас демеңіз,

Айнала ішсе таусылмас

Көл суалмас демеңіз.

Құрсағы құшақ байлардан

Дәулет таймас демеңіз,

Жарлыны жарлы демеңіз,

Жарлы байға тең келіп,

Жайлауға жарыса көшпес демеңіз,

Жалғызды жалғыз демеңіз,

Жалғыз көпке тең келіп,

Бір жапанда соғысып,

Кегін алмас демеңіз.

Құландар ойнар қу тақыр,

Қурай бітпес демеңіз.

Құрай бітпес құба жон,

Құлан жортпас демеңіз.

Құрсағы жуан боз бие

Құлын салмас демеңіз.

Құлық туған құлаша

Құрсақтанбас демеңіз.

Қу таяқты кедейге

Дәулет бітпес демеңіз.

 

************************