АРТЫҚ БОЛМАС БІЛГЕНІҢ...

 ТІЛ СЫРЫНА САЯХАТ

 

Дүние жүзінде халық та, соған орай тіл де көп. Ғалымдар соңғы кездерге дейін дүние жүзінде екі мыңнан астам немесе үш мыңға жуық тіл бар деп келген еді.

1980 жылы Герман Федерациялық Республикасында жарияланған мағлұматтарға қарағанда 5661 тіл бар екен.

Қазір дүниеде 2796 түрлі тіл қолданылады. Қолданатын жан саны 50 миллионнан асатын тіл – 13. Егер бұл тілдерді қолданатын жан санының аз-көптігіне қарай тізсек, реті мынандай болады: қытай тілі,  һинді-ордо тілі, ағылшын тілі, испан тілі, итальян тілі. Бұл тілдер 65 мемлекетте мемлекеттік тіл ретінде қолданылады.

Полиглоттар тарихынан қызықты деректер 

 

Шығыс ғұламасы Әл-Фараби  70-ке жуық тілді меңгерген.

*  *  *                

А.С.Пушкин француз, ағылшын, неміс, итальян, испан, латын, грек, славян тілдерін білген. Көне еврей тілін зерттеген.

*   *   *

Ұлы Абай орыс-қазақ тілдерімен қатар парсы, араб тілдерін меңгерген. Орыс тілін орта жастан асып барып, кеш меңгерген.

 

ҚАЗАҚ  ХАЛҚЫНЫҢ  САҢЛАҚТАРЫ

 

Қазақстан Республикасында Қоғамдық кеңестің шешімі бойынша тәуелсіз еліміздің тарихы негізінде ең таңдаулы адамдарға “Мыңжылдық саңлағы” және “Ғасыр саңлағы” деген атақтар берілді.

 

“МЫҢЖЫЛДЫҚ САҢЛАҒЫ”

 

1.      Қожа Ахмет Яссауи /1093-1166/ - исламдық діни әдебиеттің негізін салған ақын, кемеңгер ойшыл. Кейінгі ұрпаққа “Диуани хикмет”  /“Даналық кітап”/ атты өшпес мұра қалдырған, аты аңызға айналған қасиетті әулие.

 

“ҒАСЫР САҢЛАҒЫ”

 

1.      Әлихан Бокейханов /1866-1937/ - Алашорда өкіметі мен “Алаш” партиясының негізін салушы әрі көсемі. Қазақ халқының бостандығы мен тәуелсіздігі жолындағы ұлы күрескер, мемлекет, қоғам қайраткері, ғалым.

СҮЙЕМ ӨЗ ТІЛІМДІ

                                     Әдібай Табылды

 

АНА ТІЛІ САБАҒЫНДА

                                      Әдібай Табылды

 

АНА ТІЛІҢ – АРЫҢ БҰЛ

                                      Қ.Мырзалиев

 

 АНА ТІЛІНЕ ТАҒЗЫМ

                                      М.Әлімбаев

 

АНА ТІЛІ

                                      Ә.Табылды

 

АНА ТІЛІМ

                                      С.Кәттебайұлы

 

АНА ТІЛІ

                                      Ш.Сариев

 

Туған  тілім – бабам тілі - өз тілім.

                                                                  Д.Әбілев

 

 АХМЕТ БАЙТҰРСЫНОВ РУХЫНА

                                                        М.Әлімбаев

 

АНА ТІЛІМ, КҮМБІРЛЕ САРАЙЫМДА!

                                                        М.Айтхожина

 

АХМЕТ ЖӘНЕ АНА ТІЛІ

                                                        Қ. Мырза-Әли

 

АРДАҚТА, АНА ТІЛІҢДІ!

                                                                 Ә.Сәрсенбаев

 

СОЛ ТІЛМЕНЕН ДҮНИЕНІ АТТАДЫМ

                                                                   С.Мәуленов

 

ҚАЗАҚ ТІЛІ

                                                М.Жұмабаев

 

АНА ТІЛІМ

                                                         Е.Зікібаев

 

ҚАЗАҚ ТІЛІ

                                                С.Мәуленов

 

         *   *   *

Ей, туған тіл! Ата-анамның бал тілі!

Көп нәрсе ұқтым дүниеден туған тілім арқылы.

                                                        Ғ.Тоқай.

 

ТУҒАН ТІЛ ТУРАЛЫ ТӨРТТАҒАНДАР

 

Уақыттың желі аңызақ, күні небір,

Заманның болмай тұр ғой мұңы жеңіл.

Күн-көрік, ай-шырайлы Ана тілім!

Айнаңды сүрткім келер күніге бір.

                                                                  М.Әлімбай

ӘН-ЖЫР ШАШУ

 

АНА ТІЛІ

Сөзі Т.Молдағалиевтікі

Әні Қадырбай Аманжоловтікі

 

                   Бір ауыз сөз үйреніпсің бүгін де,

                   Менің ана тілімде.

                   Қазақ болып туғаннан соң, бөбегім,

                   Қазақ болып өлген жақсы түбінде.

 

           ҚАЗАҚ ТІЛІ – ҒАЖАП ТІЛ!

Сөзі: Сайлаубай Тойлыбаевтікі

Әні:Гүлмира Қаналиеванікі

 

 

                   АНАМНЫҢ ТІЛІ – АЯУЛЫ ҮНІ

                            Сөзі Шона Смаханұлынікі

Өмірге келдім,

Анамды көрдім,

Деді ол: “Жаным”,

Арайлы таңым.

Самал боп желпіп,

Жырымен ертіп,

Үйретті тынбай,

Сол тілін, әнін

                            Қайырмасы:

                   Анамның тілі – Айбыным менің,

ҚАЗАҚ  ТІЛІНІҢ  БАЙ  ҚАЗЫНАСЫ

 

Жұмбақтар     

                  Омонимдер

 

         Анаграммалар

 

Метаграммалар

 

Омофондар

 

Шарадалар

 

 Әріп жұмбақтар

 

                                      Жаңылтпаштар

 

ТІЛ ӨНЕРІ МЕН СӨЗ

ҚҰДІРЕТІ ТУРАЛЫ

/Мақал-мәтелдер/

 

ТЫЙЫМ СӨЗДЕР

ЖҮЙЕЛІ СӨЗ, ЖҮЙРІК ОЙ

 

СӨЗ ТАПҚАНҒА ҚОЛҚА ЖОҚ

 

СӨЗ   ҚАДІРІ

 

БАСҚА ПӘЛЕ  ТІЛДЕН

 

СӨЗ  ҚҰДІРЕТІ

 

СӨЗ   АНАСЫ  НЕ?

 

ҚОНАҚ НЕШЕ ТҮРЛІ БОЛАДЫ?

 

БАЛДАН ТӘТТІ НЕ БАР?

 

АТА ТҰРЫП ҰЛ СӨЙЛЕСЕ ЕРЖЕТКЕНІ БОЛАР

 

АЛЫСТА  НЕ АЛЫС?

 

ЖИРЕНШЕ ШЕШЕН

 

Сырым батыр е

 

ҚАРЫЗ БЕН ПАРЫЗ

КӨҢІЛДЕН ШЫҚҚАН КӨРІКТІ ОЙ

 

Тектілік те тілден

Қазақ халқы  жаратылысынан текті, намысқой, жаны таза, тілге шебер ел болғаны ақиқат. Оған өткен тарихымыз, хандарымыз бен батырларымыздың, би-шешендеріміздің қалдырған істері мен әділ де тапқыр, жақсылық пен жамандықтың арасын ақ пен қарадай ашып айтқан асыл сөздері куә.

Осы сөздер арқылы қасиетті аталарымыз, ақ жаулықты аналарымыз көргенділіктің, мәрттіктің, тәлім –тәрбиенің небір жақсы жол-жобасын, жөн-жосығын айқындап кетті.

Мұны олар жазу-сызусыз-ақ ұтымды ой, өткір сөз, өтімді тіл арқылы құлаққа құйып, қанға сіңіріп, көңілге тоқытып жасай білуі де халқымыздың өзіндік бір ғажап болмысы әрі ерекшелігі екенін еріксіз мойындайсың. Қазіргілердің кейінгі ұрпаққа не жасап қалдырғанын тарих өзі таразылай жатар.

Бұрынғы аталарымыз ел мен жер, қазына, ұлағатты тәрбие, салт-дәстүр қалдырып кетті. Сондай ұлылықтардың бірі – адалдық пен адамдық және соған лайық сөздер.

Қазақ “текті”, “жақсы” деген бір ауыз сөз арқылы адамды өсіріп, “тексіз”, “жаман” деген бір ауыз сөз арқылы өшіріп отырған.

“Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын,

Жаманның жамандығын айт, құты қашсын!” деп ажар, беделіне қарамай, жер-жебіріне жеткізе, ақ алмастай кесіп айтқан ғой және айта алған ғой.

 

Өнер алды – қызыл тіл (шешендік өнердің 7 қағидасы).

1.      Дүниеде тыңдаушыларының өзі жақсы білетіндерін өздеріне тәптіштеп айтып жатудан жаман нәрсе жоқ. Сенің өзгеге айтқаның кісіге білім беретіндей, оның жүрегін қозғайтындай нәрлі болу керек. Нәрсіз, дәмсіз сөзді сөйлемеген жақсы.

Менің туған жерім- егеменді Қазақстан

ТІЛ – ЖАНЫҢ, ТІЛ – ҚАНЫҢ,

 ТІЛ – АРЫҢ, ТІЛ - ӘНІҢ

(Әдеби  ойын – сайыс)

 

 ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ  АСЫЛ  МҰРАСЫ

(Сұрақ-жауап ойыны)

 

 

 

Қосымша 1

 

Отан

Бақытты боп жүргенім

Сенің арқаң, Ұлы Отан.

Елім менің –тірегім,

Құшағында гүл атам.

Шығысыңнан арайлы,

Күліп атқан құба таң.

Сенен бақыт тарайды

Баршамызға Ұлы Отан.

Сарқылмайтын қуатым,

Тірегімсің сен, Отан.

Мәңгі соғып тұратын

Жүрегімсің сен, Отан!

Сен еліңнің тарихын білесің бе?

Блиц турнир